Kurumsal Karbon Ayak İzi Doğrulama

ISO 14064-1 Проверка углеродного следа

Küresel Isınma atmosfere salınan sera gazlarının birikmesiyle sera etkisi yaratması sonucu dünya yüzeyindeki sıcaklık artışıdır. Güneş’in yaydığı kızılötesi ışınlar milyonlarca kilometrelik bir yolculuktan sonra dünyamıza ulaşır. Bu ışınların bir kısmı yeryüzüne çarparak toprağı ve denizleri ısıtır, bir kısmı ise yeryüzüne çarptıktan sonra yansıyarak tekrar uzaya geri döner. Ancak havada bulunan sera gazları, kızılötesi ışımaların bir kısmını soğurarak, atmosferden dışarı çıkmalarını engeller. Bu soğurma olayı, atmosferin ısınmasına yol açar. Atmosferdeki sera gazları ne kadar çoksa o kadar çok ısı tutulur. Bunun sonucunda da Dünya’nın ortalama sıcaklığında yükselme görülür.

Son 100 yıl içinde küresel iklim, kısmen insani faaliyetlerden kaynaklanan sera gazı emisyonları nedeniyle ortalama 0,5 oC ısınmıştır. İngiliz bilim adamı Stern’in araştırması, bugünden itibaren herhangi bir emisyon salınmasa dahi küresel sıcaklığın, gelecek on yıllar içinde 0,5 oC ila 1 oC artmaya devam edeceğini ortaya koymuştur. Araştırmada yapılan iklim modelleri; bu emisyonların önemli ölçüde azaltılması için önlem alınmadığı takdirde, dünyanın gelecek yüzyıl içinde 1,4 oC ila 5,8 oC daha ısınacağını öngörmektedir. Bu değişiklikler, yerkürede hidrolojik döngüyü önemli ölçüde istikrarsız hale getirecek, yağışlar ve su akışlarında daha fazla değişkenliğe neden olacak ve aşırı hidrolojik olayların yoğunluğunu artıracaktır.

Dünya’da gelmiş geçmiş en sıcak 5 yıl sıralaması (en sıcaktan başlayarak) 2005, 1998, 2002, 2003 ve 2006 dır. Görüleceği gibi gelmiş geçmiş en sıcak 5 yıl son 15 yıl içinde gerçekleşmiştir.

Karbon Ayak İzi Nedir?

İnsan faaliyetlerinin sonucu olarak salınan, küresel ısınmanın başlıca sorumlusu olarak gösterilen ve karbondioksit (CO2) cinsinden ölçülen sera gazlarının çevreye verdiği zararın ölçüsüdür.

Karbondioksit ve diğer sera gazları atmosferimizde her zaman bulunmuş ve tıpkı sera gibi ısıyı içerde tutarak dünyayı yaşanabilir kılmıştır. Endüstriyelleşme ile bu gazların atmosferdeki miktarı artmış, küresel ortalama sıcaklık daha çok ısının tutulması ile yükselmiştir. Bunun sonucu da karşımıza iklim değişikliği olarak çıkmaktadır. Bizler her gün yaptığımız aktiviteler ile bu sera gazlarının salımına neden olmakta ve dünyayı etkilemekteyiz.

Bu etki bizim Karbon Ayak İzimizdir.

Kimi zaman bu karbon salımımız çok açık bir şekilde görülür. Örneğin işe giderken araçlarımızın egzoz borusundan çıkan gazlarda olduğu gibi. Kimi zaman ise durum bu kadar belirgin değildir. Örneğin marketten satın aldığımız ürünlerin üretiminden nakliyesine kadar olan süreçteki çıkan emisyonlar gibi.

Sanıldığının aksine Karbon Ayak İzi’mizi azaltmak o kadar da zor değildir. Yaşam standardımızdan ödün vermeyi gerektirecek özveriler bir yana, büyük olasılıkla yaşam kalitemizi ciddi bir şekilde yükseltecek sonuçlar doğuracaktır.

Karbon Ayak İzi’mizi tam olarak saptamak mümkün değilse de, bu konuda edineceğimiz genel fikir, kişisel olarak iklim üzerindeki olumsuz etkimizi azaltmamıza yardımcı olacaktır.

Sera Gazı

Karbondioksit, Metan, Nitroksit, Hidroflorokarbonlar, Perflorokarbonlar, Sülfür Heksaflorit, Ozon, Su Buharı, Kloroflorokarbonlar…

Tüm bu saydığımız gazlar ısı tutma kapasitelerinin yüksek olmasından dolayı küresel ısınmaya neden olan gazlardır. Yani sera gazlarıdır. Ancak Kyoto protokolü tüm bu gazlardan sadece ilk 6 tanesinin kontrol altına alınıp azaltılmasını talep etmektedir. Karbon Ayak İzi için de bu altı tane sera gazının hesabı yapılmaktadır.

Bu altı sera gazından ısı tutma kapasitesi en fazla olan gaz Sülfür Heksaflorit’tir. Aynı miktarda Karbondioksit gazından 23.900 kat daha fazla ısı tutabilir. Aynı şekilde Perflorokarbonlar 9.200 kata kadar Karbondioksit’ten daha fazla ısı tutabilir. Ancak bu iki örneğe bakarak yanılmamak gerek. En tehlikeli sera gazı küresel ısınmada % 50 paya sahip olan Karbondioksit’tir. Bunun nedeni, hem miktarının çok hem de karbondioksit moleküllerinin atmosferdeki ömrünün 50 – 100 yıl gibi çok uzun bir süreye sahip olmasındandır.

Eğer hiçbir şey yapmazsak gelecekte neler olacak?

• En başta buzullar eriyecek.
• Kar yağışının azalması sonucunda büyük kuraklıklar yaşanacak.
• Deniz ve okyanus seviyelerindeki artma sonucu kıyı şeridi olan ülke, ada ve şehirler sulara gömülecek.
• Orman yangınları artacak
• Kuraklık, erozyon, çölleşme gibi afetlerde artış yaşanacak
• Canlı alanları ve canlı türlerinde azalma olacak.
• Sıcak hava dalgalarına bağlı ölümler olacak.
• Kuzey Afrika çölleşecek ve büyük göçler olacak.
• Tatlı su kaynaklarında azalma sonucu insanlık susuzlukla karşı karşıya kalacak.
• Mercan resiflerinin neredeyse tamamı (%97si) yok olması, kutup ayılarının soylarının tükenmesi gibi canlı alanları ve canlı türlerinde azalmalar yaşanacak.
• Kuzey Buz Denizi tamamen kaybolacak.
• Bulaşıcı hastalıkların artış yaşanacak, özellikle Afrika ve Kuzey Amerika’da sıtma yayılacak

Atmosferdeki karbondioksit birikiminin değişmesine bağlı olarak iklimin değişebilme olasılığı, ilk kez 1896 yılında Nobel ödülü sahibi İsveçli Svante Arrhenius tarafından öngörülmüştür.

Ne yapabilirim ?

Hepimiz çalışmak için işe gitmek zorundayız ve hepimiz tüketimi seviyoruz. Ancak birçok şekilde yardımda bulunabiliriz.
Öncelikle, kişisel olarak küresel ısınmaya yaptığımız katkıyı fark etmeliyiz. Karbon Ayak İzi, bugünden başlayarak bu katkıyı nasıl en aza indirebileceğinizi ve gelecekte nasıl doğru ürün tercihlerinde bulunabileceğinizi gösterecektir.

Bunları biliyor musunuz? Elektrik, karbon emisyonlarına en fazla katkıda bulunan faktördür. Bu yüzden elektrikli ısıtıcıyla kahve yaptığınızda ya da televizyonu açtığınızda küresel ısınmaya katkıda bulunuyorsunuz demektedir.

Aşağıda hemen yapmaya başlayabileceğiniz şeylerin bir listesi vardır; bunları yaparak küresel ısınmaya yaptığınız katkıyı azaltabilirsiniz. Bu listedeki önlemler size masraf çıkartmayacaktır; tam tersine tasarruf yapmanızı sağlayacaktır.

1. Yenilenebilir kaynaklardan (rüzgar ve hidroelektrik gibi) elektrik üreten bir yeşil enerji elektrik şirketine abone olun; böylelikle elektrikten kaynaklanan karbon ayak izi katkınızı sıfıra indirebilirsiniz.
2. Kullanmadığınız cihazlarınızı tamamen kapatın (ışıklar, televizyon, DVD çalıcı, Hi Fi, bilgisayar, vs.).
3. Kaloriferin ısısını biraz azaltın (birkaç derece aşağısını deneyin).
4. Sıcak suyun ısısını biraz azaltın (iki derecelik bir düşüş bile büyük bir fark oluşturacaktır).
5. Kaloriferin zamanlayıcı ayarını kontrol edin; işe gittiğinizde evi ısıtmanın bir anlamı yoktur.
6. Bulaşık ve çamaşır makinenizi tam yükle çalıştırın; bu şekilde su, elektrik ve deterjan tasarrufu sağlarsınız.
7. Çaydanlığa kullanacağınız kadar su doldurun.
8. Cep telefonunuz şarj olur olmaz şarjdan alın.
9. Düzenli aralıklarla buzdolabınızın/derin dondurucunuzun buzunu çözün.
10. Haftalık alışverinişi tek seferde yapın.
11. Çamaşırlarınızı makinede kurutmak yerine asarak kurutun.
12. Spor salonuna arabayla gitmek yerine koşmayı tercih edin.

Aşağıdaki önlemler bir miktar yatırım yapmanızı gerektirebilir, ancak 1-4 yıl içinde faturalara yansıyan tasarruflar sayesinde masraflarını çıkaracaklardır.

1. Enerji tasarruflu ışık ampülleri kullanın.
2. İkinci radyatörlerinize termostatik sübap takın.
3. Sıcak su tankınızı, çatınızı ve duvarlarınızı yalıtın.
4. Evin ısısının yüzde 35’i duvarlar aracılığıyla kaybolur. Orta büyüklükte bir evde duvar yalıtımı yapmak, yakıt faturalarına yılda 100 £ oranında yansıyacaktır.
5. 180 mm kalınlığında tavan yalıtımı yaparak çatıdan kaybolan ısının yüzde 25’ini durdurabilirsiniz.
6. Evsel atık sularını geri dönüşüme tabi tutun.
7. Eski buzdolabınızı/dondurucunuzu (15 yaşın üzerinde ise) yeni “A” sınıfı enerji derecesine sahip bir buzdolabı/derin dondurucu ile değiştirin.
8. Eski kazanınızı yeni ve enerjiyi verimli kullanan yoğuşmalı kazan ile değiştirin.

Daha az seyahat yapın ve seyahatlerinizi karbon ayak izinini arttırmayacak şekilde yapın.

1. İşe giderken ya da çocukları okula götürürken arabanızı paylaşın.
2. Araba kullanmak yerine otobüs ya da tren kullanın.
3. Yurtiçinde uçağa binmeyin (sözgelimi Londra’dan Edinburgh’a); bunun yerine tren ya da otobüs kullanın.
4. Fransa’ya giderken uçağa binmek yerine feribot ya da tünel kullanın (İngiltere için).
5. İşvereninizin haftada bir gün evden çalışmanıza izin verip vermeyeceğinizi araştırın.
6. Yeni araba alacağınız zaman dizel motorlu olanları tercih edin. Dizel arabanız varsa kendi biodizelinizi kendiniz üretebilirsiniz.
7. Tatildeyken araba kiralamak yerine bisiklet kiralayın.
8. Otelde kaldığınız zaman odadan çıkarken ışıkları ve klimayı kapatın.
9. Havlularınızın her gün değil, iki günde bir yıkanmasını isteyin.

Birincil karbon ayak izinin yanı sıra bir de ikincil ayak izi de vardır ve alışveriş alışkanlıklarınıza bağlıdır. Süpermarkette mevsimi dışında yiyecek satın aldığınızda bunlar uzak ülkelerden uçakla ya da gemiyle getirilmiş demektir; bu da karbon ayak izinize katkı da bulunur.

1. Et tüketimini azaltın.
2. Eğer musluk suyunu içmek güvenli ise şişelenmiş su satın almayın (özellikle uzak yerlerden getirilmişse).
3. Kendi bölgenizde yetişen meyve ve sebzeleri tercih edin ve mümkünse kendi meyve ve sebzelerinizi kendiniz yetiştirin.
4. Mevsimi dışında taze meyve ve sebze satın almayın; bunlar uzak yerlerden getirilmiş olabilir.
5. Kendi bölgenize yakın yerlerde yapılmış ürünleri tercih edin (uzak yerlerde yapılmış ürünlerden uzak durun).
6. Organik ürünleri satın alın.
7. Aşırı ambalajlanmış ürünleri satın almayın.
8. Mümkün olduğunda geri dönüşüm yapın.
9. Boş zamanlarınızda yaptığınız etkinlikler hakkında dikkatli olun.

Şu etkinliklerden hangisi karbon emisyonlarında artışa neden olur? Sauna, sağlık klübu, restoranlar ve barlar, go-kart, vb.

Bunlara ek olarak iş yerinizdeki karbon ayak izi de vardır.

Masanızda ayrıldığınızda bilgisayarınızı ve monitörünüzü açık mı bırakıyorsunuz? Ofisten çıkınca ışıkları açık mı bırakıyorsunuz? Gereksiz çıktı mı alıyorsunuz? Sayfanın her iki tarafına baskı almanız mümkün değil mi?

Dikilen her ağaç yılda 12 kg karbondioksit emer. Ömrü boyunca ise 1 ton karbondioksiti bertaraf ederek doğanın en büyük koruyucularından olmaktadırlar

KARBON AYAK İZİ HESAPLAMA

Karbon ayak izi birim karbondioksit cinsinden ölçülen, kurum veya bireylerin ulaşım, ısınma, elektrik tüketimi vb. faaliyetlerinden kaynaklanan toplam sera gazı salım miktarıdır. Karbon ayakizi hesaplamasında uluslararası alanda çeşitli metodoloji ve standartlar geliştirilmiştir. Kyoto Protokolü kapsamında değerlendirilen 6 ana sera gazının (CO2, CH4, N2O, PFc, HFc, SF6) ele alındığı standartların başında Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC)’nin yayınlamış olduğu metodolojilerin yanında, GHG Protokolü, ISO 14064, CDP, PAS 2050 gelmektedir.

Karbon ayak izi hesaplamak için bir firmanın 4 adımdan oluşan bir süreç izlemesi gerekmektedir. Bunlar kısaca:

Adım 1 Amacın belirlenmesi: Karbon ayak izi hesaplaması ile ulaşılacak amaç(ların) belirlenmesidir. Örneğin, Karbon ayak izi sonuçları CO2 azaltım hedefleri belirlenmesinde ve (olası) CO2 azaltım tedbirlerinin tanımlanmasında kullanılabilir.

Adım 2 Sınırların belirlenmesi: Amaç belirlendikten sonra firma karbon ayak izi için sınırları (uygulanacak standartlarda belirtilen sınırlar içinde kalmak kaydı ile) belirlemek üzere çeşitli seçimler yapmalıdır. Kurumsal raporlama için en çok kullanılan kapsam, operasyonel kontrol kapsamıdır. Bu, organizasyonun, günlük operasyonel kontrolleri altında olan tüm faaliyetlerinden kaynaklanan karbon ayak izini hesaplayacak ve sorumluluğunu alacaktır anlamına gelmektedir. Firmanın kendi faaliyetleri dışındaki bazı salımlarda bu kapsamda dikkate alınacaktır.

Adım 3 Verilerin toplanması ve emisyon faktörlerinin uygulanması: Ayak izinin sınırları ve kapsamı üzerinde anlaşmaya varıldıktan sonra, faaliyetlere dair veriler toplanıp, emisyon faktörleri ve küresel ısınma potansiyelleri hesaplanabilir. Bilgilerin bu şekilde toplanmasına envanter denir. Emisyon faktörleri her ülkede farklılık gösterebileceği gibi zamanla değişebilir. Emisyon faktörleri için IPCC kılavuzu ve WBCSD’nin GHG Protokolü 2007 gibi birçok kaynak mevcuttur.

Adım 4 Sonuçların değerlendirilmesi ve ayak izinin raporlanması: Rapor saydam olmalıdır ve yapılan seçimler, varsayımlar açık bir şekilde ifade edilmelidir. Rapordaki bilgilerde seçilmiş olan referans (baseline) yılı, örnek 2012 yılı, ile karşılaştırma yapılmalı, veriler ve hesaplamalardaki olası belirsizlikler (doğruluk) belirtilmelidir.

KARBON AYAKİZİ

Karbon ayak izi kurumlarca; yasal zorunluluklar, kurumsal sosyal sorumluluk, müşteri veya yatırımcı talepleri, pazarlama ve kurum imajı, zorunlu veya gönüllü sera gazı emisyonu azaltımı ve de emisyon ticaret mekanizmalarına katılım amacıyla hesaplanmaktadır.

Karbon ayak izini 2 farklı kategoride inceleyebiliriz;

1- Kişisel Karbon Ayak İzi
2- Kurumsal Karbon Ayak İzi

1- Kişisel Karbon Ayak İzi:

Bizlerin yıllık hayat aktivitelerimiz sırasında doğaya salınan emisyonun kişisel olarak ne kadarlık miktarından sorumlu olduğumuzu gösteren kavramdır.

Kişisel Karbon Ayak İzi 2 ana parçadan oluşur;

a. Birincil Karbon Ayak İzi: Kişilerin evlerinde tükettikleri elektriğe, yakıta ve yapmış oldukları araçlı (araba, uçak gibi) yolculuklara bağlı tüketilen fosil yakıtların yaratmış olduğu CO2 emisyonlarının ölçüsüdür.

b. İkincil Karbon Ayak İzi: Kişilerin kullandıkları ürünlerin tüm yaşam döngüsünü yani, imalatından en son bozunumlarına kadar olan süreçteki dolaylı CO2 emisyonlarının ölçüsüdür.

2- Kurumsal Karbon Ayak İzi:

Kurumların yıllık faaliyetlerine bağlı emisyonları gösteren kavramdır. Kurumsal Karbon Ayak İzi 3 ana parçadan oluşur;

a. Doğrudan Karbon Ayak İzi (Scope-1): Kurumların faaliyetleri için (ısınma veya üretim prosesi için) kullandıkları fosil yakıtlar ve kurumun sahip olduğu araçların kullandığı fosil yakıtların yaratmış olduğu emisyonlar Scope-1 altında değerlendirilmektedir.

b. Dolaylı Karbon Ayak İzi (Scope- 2): Kurumların tükettiği elektrik enerjisinin neden olduğu emisyonlar, kurumun başka bir kurumdan satın aldığı buhar, soğutma veya sıcak suya bağlı emisyonlar Scope-2 altında değerlendirilmektedir.

c. Diğer Dolaylı Karbon Ayak İzi (Scope-3): Kurumların kullandıkları ürünlere (örneğin hammaddeden reklam amaçlı broşürlere kadar), aldıkları taşeron faaliyetlerine, kurumun kiralık araçlarının kullandığı yakıtlara, kurum çalışanlarının iş amaçlı kara,deniz ve hava ulaşımlarına bağlı tüm emisyonları Scope-3 altında değerlendirilmektedir.

KARBON AYAK İZİ AZALTIM YÖNTEMLERİ

1- Enerji Verimliliği: Bugün ticari binalarda %33’e varan oranda, endüstriyel tesislerde %40’a varan oranda enerji verimliliği çalışmalarıyla elde edilebilecek tasarruf potansiyeli bulunmaktadır. Tüketilen enerjiyi ne kadar azaltılabilirse, o kadar emisyon azaltımı gerçekleştirilmiş olunur. Bu sayede kurumlar emisyonlarını aşağı çekmekle kalmaz, ayrıca maliyet azaltımı da yapmış olacaktır.

2- Geri Dönüşüm: Kurum içindeki cam, kağıt, alüminyum gibi atıklar biriktirilerek geri dönüşümle kazanılırsa emisyon azaltımı sağlanır. Çünkü sıfırdan bir hammaddeyi üretmek için gereken enerji, yeniden kazanma için gerekenden daha fazladır. Örneğin 1 ton kağıdın geri dönüştürülmesi ile 36 ton CO2 emisyonu atmosfere salınmamış olmaktadır.

3- Ağaç Dikmek: Emisyonların azaltımı için akla gelen ilk yol ağaçlandırma yapmaktır. Ağaçlar fotosentez yoluyla havadaki CO2’i yapraklarına absorbe ederek yaşamları için gereken besini oluşturur. Kişiler ve kurumlar da arazi ormanlaştırma çalışmalarıyla emisyon azaltımı yapabilmektedir. Gerçekte her ağacın türüne ve yaşına göre emisyon tutma miktarı farklıdır. Ancak bu farklılığın tespiti için özel bir çalışma gereklidir. Bugün yaklaşık olarak ağaç başına yıllık emisyon azaltımı için 11 kg.CO2 rakamını dikkate almaktayız.

4- Yenilenebilir Enerji Kullanımı: Yaklaşık olarak tükettiğimiz elektriğin kwh’i başına 0,6 kg.CO2 atmosfere salınmaktadır.

5- Karbon Salınımı Düşük Ürün ve Hizmetleri Tercih Etmek: Kullandığımız özellikle kağıt ve plastik gibi ürünlerin geri dönüştürülebilir olanlarından tercih etmek, kullandığımız cihazların A ve üstü enerji sınıfında olanları tercih etmek emisyonları azaltmak için seçilebilecek yollardandır. Bu azaltım yolu aynı zamanda hem üreticiler hem de hizmet sağlayıcıları açısından yatırımcı baskısı oluşturan bir unsurdur. Bunun sebebi karbon ayak izini azaltmak isteyen kurumlar ürün ve hizmet alımlarında sıfır emisyonlu olan ürün ve hizmet sağlayan kurumların ürünlerin tercih etmektedirler.

6- Ulaşım Tercihlerini Değiştirmek: Şahsi araçlarımız yerine toplu taşımayı tercih ederek %90’lara varan oranlarda ulaşıma bağlı karbon ayak izimizi aşağı çekebiliriz. Özellikle otobüsle gidebileceğimiz mesafelerde uçakla yolculuğu tercih etmemek de emisyon azaltım yöntemidir. Bunun sebebi uçak yolculuklarındaki birim mesafedeki emisyon miktarı diğer ulaşım yöntemlerine göre yüksek kalmaktadır.

7- Yakıt Tercihini Değiştirmek: Araçlarda kullanılan fosil yakıtları yarattığı emisyonu azaltmak için düşük emisyonlu yakıtları tercih etmek veya hibrit yakıtlı, elektrikli araçların kullanılması araçlara bağlı emisyonun azaltılması için tercih edilebilecek bir yoldur.

8- Karbon Azaltım Kredisi Almak: Karbon kredisi; karbon azaltım projelerinin yaratmış olduğu veya mevcut karbon salım kotasının altında kalan her ton.CO2 için akredite kuruluşlarca sağlanan sertifikalardır. Karbon ayak izini azaltmak veya karbon nötr olmak isteyen kişi, kurum veya organizasyonlar bu kredileri satın alarak emisyonlarını azaltabilirler.

Karbon Ayak İzi Neden Hesaplanır?

Yasal zorunluluk,
Kurumsal sosyal sorumluluk,
Müşteri veya yatırımcı talepleri,
Pazarlama ve kurum imajı
Sera Gazı Emisyonu Azaltımı (zorunlu/gönüllü)
Emisyon ticareti mekanizmalarına katılım

Karbon Ayak İzi Doğrulama

Sera gazlarının atmosferde artması nedeniyle iklim değişikliklerine bağlı hayat şartlarında değişimler görülebilecektir. Sanayileşmenin artmasıyla beraber farklı gazların doğaya salınması ile beraber bazı gelişmelerin ortaya çıkması söz konusu olmuştur. Bu konuda global bir girişim içerisinde bulunulması sonrasında belirli standartlar kendini göstermektedir.

Sera gazlarının azalmasına dayalı olarak yapılan çalışmalar hükümetler ve farklı organizasyonlar dahilinde gündeme gelebilmektedir. 14607 Ürün Karbon Ayak İzi Standardı ortaya konularak, azaltma süreçlerinin ne şekilde gerçekleştirileceğine dair bir durum ortaya konulabilecektir.

Karbon Ayak İzi Doğrulama Belgesi Nasıl Alınır?

ISO 14607 olarak bilinen karbon ayak izi doğrulama belgesine dair hareketler uluslararası denetleyici firmalar tarafından değerlendirilmeye alınılması sonrasında alınabilmektedir. Bu emisyonların bir yıllık ya da 6 aylık süreçler dahilindeki miktarları incelenerek; gerekli belge ya da sertifikaların sağlanması gibi bir durum da ortaya çıkarılabilmektedir. Doğrulanan hesaplamalar sonrasında sera gazı miktarına göre bu evraklar sunulabilmektedir.

ISO 14064-1 Standardı ve Karbon Ayakizi

İnsanın da içinde bulunduğu dünya, canlı ve cansız varlıklarıyla birlikte bir düzen ve denge içinde bulunmaktadır. Fakat, hızla akan zamanın içinde ihtiyaçlarının peşindeki insanoğlunun yaşam biçiminin, iklim sistemindeki bir bozulmaya neden olduğu artık genel bir kabul görmektedir. İklim değişikliği bugün dünyada karşılaştığımız küresel ölçekte en büyük problemlerden birisi olarak ifade edilmektedir.

Bilimsel olarak elde edilen somut veriler insan eli ile oluşan sera gazlarının küresel iklim değişikliğine neden olduğunu ortaya koymaktadır. Daha da kötüsü, atmosferde çok uzun yıllar kalabilen insan kaynaklı sera gazlarının neden olduğu iklim değişiminin etkilerini yüzlerce yıl dünyada görmeye devam edeceğiz. Bugün gelinen nokta itibariyle iklim değişikliği; fiziksel ve tabii çevre, şehir hayatı, kalkınma ve ekonomi, teknoloji, insan hakları, tarım ve gıda, temiz su ve sağlık olmak üzere hayatımızın her safhasını etkilemekte ve yönetimlerin bu konularda çözüm çabalarını arttırmalarını mecburi kılmaktadır.

Atmosferdeki karbondioksit (CO2) ve öteki sera gazı birikimlerinde sanayi inkılâbında sonra başlayan hızlı büyümeye paralel olarak, küresel ortalama yüzey sıcaklıklarında belirgin bir artış eğilimi gözlenmektedir.

Küresel ısınma ve iklim değişikliğine yol açan sera gazlarının türlerinin ve kaynaklarının çeşitliliği, çözüm yollarının da çok geniş bir yelpazeye yayılmasına yol açmaktadır. Ülkeler, ulusal iklim değişikliği politikalarını belirlerken, bütün bu ihtimalleri; mevcut teknoloji altyapısı, insan kaynakları, kısa-orta-uzun vadeli kalkınma öncelikleri gibi kendilerine has şartları da göz önünde bulundurarak belirlemektedirler.

Dünyamızda iklim değişikliğinin etkileri görülürken ülkemizde bu etkilerden payına düşeni almaktadır. Bu sebepten dolayı, insan kaynaklı sera gazlarının kontrol altına alınması, azaltılması ve olumsuz etkilerine yönelik önlemler alınırken bir yandan da iklim olaylarının etkilerine uyum ve fayda sağlamak ve etkileri yönetebilmek için stratejilerin güçlendirilmesi, geliştirilmesi ve uygulanması süreçleri de son derece ehemmiyetlidir.

Esasen, iklim değişikliğine uyum sağlamak, iklim değişikliğinin etkilerinin iyi anlaşılması ile mümkündür ki bu etkilere karşın en iyi mücadele yöntemleri oluşturulabilsin. İklim değişikliğine uyum sağlama, bir seferde hemen meydana gelen bir adım değil, devam eden bir süreçtir.

ISO 14064-1 Standardı sera gazı emisyonlarının ve uzaklaştırmalarının kuruluş seviyesinde hesaplanmasına ve raporlanmasına dair ilkeleri ve gerekleri kapsar. Bu standard ayrıca, bir kuruluşun sera gazı envanterinin tasarımı, geliştirilmesi, yönetimi, raporlanması ve doğrulanması için gerekli şartları da kapsar.

ISO 14064 serisi standardlar, tarafsız bir sera gazı programıdır. Bir sera gazı programı uygulandığında, bu sera gazı programının gerekleri ISO 14064 serisi standardlardaki şartların devamı mahiyetindedir.

ISO 14064 serisi standardların bir şartı, bir kuruluşun veya bir sera gazı proje ortağının sera gazı programının bir şartını yerine getirmesini yasaklıyorsa, sera gazı programının şartına öncelik verilir.

Önemli Kavramlar Nelerdir?

Sera gazı: Yeryüzü, atmosfer ve bulutlar tarafından kızılötesi ışıma spektrum aralığında belirli dalga boylarında soğurulan ve salınan, atmosferin hem doğal hem de antropojenik gaz bileşeni. ISO 14064 standardı kapsamında hesaplamalarda dikkate alınan sera gazları (CO2, CH4, N2O, HFCS, PFCS, SF6);

Sera gazı kaynağı: Atmosfere sera gazı salan fiziksel bir birim veya proses.

Sera gazı yutağı: Sera gazlarından herhangi birisini atmosferden uzaklaştıran fiziksel birim veya proses.

Sera gazı rezervuarı: Bir sera gazı yutağı ile atmosferden uzaklaştırılan bir sera gazını veya bir sera gazı kaynağından tutulan bir sera gazını biyosferin, jeosferin veya hidrosferin depolama veya biriktirme kapasitesi için fiziksel birim veya bileşen.

Sera gazı emisyonu: Belirli bir sürede atmosfere salınan sera gazlarından birisinin toplam kütlesi.

Sera gazı uzaklaştırması: Belirli bir sürede atmosferden uzaklaştırılan sera gazlarından birisinin toplam kütlesi.

Sera gazı emisyonu ve uzaklaştırma faktörü: Sera gazlarının emisyonları veya uzaklaştırmalar için yapılan faaliyet verilerine ilişkin faktör.

Doğrudan Sera Gazı Emisyonu (Kapsam 1): Kuruluşumuzun sahip olduğu veya kontrol ettiği (mali ve işletme) sera gazı kaynaklarından salınan sera gazı emisyonu.

Enerji Dolaylı Sera Gazı Emisyonu (Kapsam 2): Kuruluşumuz tarafından dışarıdan tedarik edilerek tüketilen elektrik, ısı veya buharın üretilmesi sırasında oluşan sera gazı emisyonu.

Diğer Dolaylı Sera Gazı Emisyonu (Kapsam 3): Enerji dolaylı sera gazı emisyonundan başka, bir kuruluşun faaliyetlerinin bir sonucu olarak başka kuruluşların sahip olduğu veya kontrol ettiği sera gazı kaynaklarından ortaya çıkan sera gazı emisyonu.

Sera Gazı Faaliyet Verileri: Bir sera gazı emisyonuyla veya uzaklaştırılmasıyla sonuçlanan faaliyetin kantitatif ölçüsü.

Küresel ısınmaya etki potansiyeli (KIP): Belirli bir zaman aralığında, belirli bir sera gazının eş değer karbon dioksit cinsinden kütleye dayalı ışıma kuvvet etkisini tanımlama faktörü.

Karbon Dioksit Eş Değeri (CO2e): Bir sera gazının ışıma kuvvetinin karbon dioksit ile karşılaştırılmasında kullanılan birim.

Hedef Kullanıcı: Sera gazına ilişkin bilgileri raporlayanlar tarafından tanımlanan ve karar vermede bu bilgilere güvenen kişi veya kuruluş.

Güdümlü Faaliyet: Sera gazı projesi olarak organize edilmemiş, doğrudan veya dolaylı sera gazı emisyonlarını azaltmak veya önlemek veya sera gazı uzaklaştırmalarını artırmak için bir kuruluş tarafından uygulanan özel faaliyet veya girişim.

Güven seviyesi: Onaylama veya doğrulamada hedef kullanıcı tarafından talep edilen güven derecesi.

Temel Yıl: Sera gazı emisyonlarının veya uzaklaştırmalarının veya sera gazına ilişkin diğer bilgilerin gelecekte kıyaslanması için belirlenen geçmişteki bir dönem.

Kuruluş Sınırlarının Belirlenmesi ?

Kuruluş bir veya daha fazla tesisten oluşabilir. Tesis seviyesinde sera gazı emisyonları ve uzaklaştırmaları, bir veya daha fazla sera gazı kaynaklarından veya yutaklarından oluşturulabilir.

Kuruluş, aşağıdaki yaklaşımlardan biri ile tesis seviyesindeki sera gazı emisyonlarını ve uzaklaştırmalarını birleştirmelidir:

a) Kontrol: Kuruluş, kendi mali ve idari kontrolünde olan tesislere ait hesaplanmış bütün sera gazı emisyonlarından ve/veya uzaklaştırmalarından sorumludur.

b) Eşit paylaşım: Kuruluş, ilgili tesislere ait sera gazı emisyonlarının ve/veya uzaklaştırmalarının bütün kısımlarından sorumludur.

Faaliyet Sınırlarının Belirlenmesi

Kuruluş kendi faaliyet sınırlarını belirlemeli ve dokümante etmelidir. Faaliyet sınırlarının belirlenmesi, kuruluşun çalışmalarıyla ilişkili sera gazı emisyonlarını ve uzaklaştırmalarını tespit etmeyi, sera gazı emisyonlarını ve uzaklaştırmalarını doğrudan emisyonlar (kapsam 1 zorunlu), enerji dolaylı emisyonlar (kapsam 2 zorunlu) ve diğer dolaylı emisyonlar olarak (kapsam 3 zorunlu değil) sınıflandırmayı ihtiva etmelidir. Bu durum ayrıca, diğer dolaylı emisyonların hangisinin hesaplanacağının ve rapor edileceğinin seçilmesini içerir.

Hesaplamalar

Kuruluş, doğrudan sera gazı emisyonlarına katkı sağlayan sera gazı kaynaklarını (Hareketli & Sabit Yanma, Kaçak Emisyonlar, Proses Emisyonları,…) belirlemeli ve dokümante etmelidir. Kuruluş, ithal ederek tükettiği elektriğin, ısının veya buharın tedarikçilerini ayrı ayrı dokümante etmelidir. Kuruluş diğer dolaylı sera gazı emisyonlarını hesaplarken, diğer dolaylı sera gazı emisyonlarına katkı sağlayan sera gazı kaynaklarını ayrı ayrı belirlemeli ve dokümante etmelidir.

Kuruluş kendisine uygun hesaplama metodolojisini belirlemeli, temel yıla karar vermeli, faaliyet verilerini toplamalı, Emisyon Faktörlerine (EF), Net Kalorifik Değerlere (NKD), Küresel Isınma Potansiyellerine (KIP) ve hesaplamayı etkileyecek diğer bileşenlere (Oksidasyon Faktörü, Yoğunluk, Çevrimler…) karar vermelidir.

Raporlama

Kuruluş, sera gazı envanterinin doğrulanmasını ve sera gazı programına katılımı kolaylaştırmak veya dış veya iç kullanıcıları bilgilendirmek için bir sera gazı raporu hazırlamalıdır. Sera gazı raporları tam, tutarlı, doğru, ilgili ve şeffaf olmalıdır. Kuruluş, uygulanabilir sera gazı programının gereklerine, iç rapor etme ihtiyaçlarına ve raporun hedef kullanıcılarının ihtiyaçlarına dayalı olarak, sera gazı raporlarının içeriğini, yapısını, halkın erişebilirliğini ve duyurma yöntemlerini belirlemelidir.

Kuruluş, bu standard ile uyumlu olduğu iddia edilen kamuya yönelik bir sera gazı beyanı hazırlamışsa, bu standard veya sera gazı beyanıyla ilgili bağımsız üçüncü taraf doğrulama açıklaması uyarınca hazırlanan sera gazı raporunu halkın erişimine açık hâle getirmelidir. Kuruluşun sera gazı beyanı bağımsız bir şekilde doğrulanmış ise, doğrulama açıklaması hedef kullanıcılara verilmelidir.

Doğrulama

Doğrulamanın genel amacı, rapor edilen sera gazı emisyonlarının ve uzaklaştırmalarının veya sera gazı beyanının tarafsız ve objektif olarak gözden geçirilmesidir. QSI ISO 14065 akreditasyon standardına göre ISO 14064-1 e göre hazırlanmış olan Sera Gazı Emisyon Raporlarını uzman kadrosu ile doğrulamaktadır.